Jak tłumaczyć tytuły ustaw na j.polski i na j.obcy?
Tematyka: egzamin pisemny, wiedza prawnicza
Wiem z doświadczenia, że samodzielne tłumaczenie tytułów ustaw przysparza wiele problemów.
W praktyce tłumacze często korzystają z gotowców. Na rynku wydawniczym można bowiem nabyć tłumaczenia wielu polskich ustaw i kodeksów.
Trzeba jednak pamiętać, że tłumaczenie polskiego kodeksu/ustawy na j.obcy nie ma charakteru wiążącego. Obowiązuje tylko ustawa. Przekład jest tylko przekładem.
Tłumaczenie aktu normatywnego to zawsze czyjaś propozycja, lepsza lub gorsza. Idealnej wersji nie ma, a techniki z których korzysta tłumacz oraz sposób, w jaki dokonuje wyboru ekwiwalentów to zawsze jego indywidualy wybór, z którym można się zgodzić lub nie.
Konwencja jezyka docelowego
Jak tłumaczyć tytuły ustaw? Czy wyrazy w tytule ustawy tłumaczymy po kolei? A może kolejność jest obojętna? Czy są tutaj jakieś zasady? A jeżeli tak, to jakie?
Zasada jest taka, że przekładając tytuły ustaw należy uwzględnić konwencję języka docelowego. Przekład ma bowiem funkcjonować w świecie, w którym obowiązuje konwencja języka B.
Zasady tłumaczenia na j.obcy
W krajach anglosaskich przykładem konwencji jest umieszczanie w tytule ustawy tylko roku jej uchwalenia np. The Companies Act 2006. W Polsce natomiast w tytule ustawy stosuje się pełne daty dzienne.
Tłumacząc tytuł ustawy na j.angielski najlepiej wprowadzić datę za pomocą przyimka ‘of,’ na przykład:
PL Ustawa z dnia 29 września 1994 o rachunkowości
EN The Accounting Act of September 29 1994.
Dodatkowo, gdy sporządzamy tłumaczenie poświadczone, należy dodać, że jest to ustawa polska. Warto także w kwadratowych nawiasach umieścić źródłowy tytuł ustawy:
The Polish Accounting Act of September 29 1994 [Ustawa z dnia 29 września 1994 o rachunkowości]
Ogólna zasada jest taka, że tłumacząc tytuł ustawy na j.angielski dostosowujemy się do konwencji anglosaskiej, czyli:
- odwracamy szyk wyrazów
- eliminujemy z niego przyimki
- wszystkie rzeczowniki, przymiotniki, czasowniki i zaimki piszemy dużą literą
Oczywiście nie zawsze jest to możliwe. Niektóre polskie ustawy mają bowiem bardzo długie tytuły. W takim przypadku tłumaczymy: the Act on [tytuł] of [data].
Zasady tłumaczenia na j.polski
Gdy z kolei tłumaczymy tytuł angielskiej/niemieckiej ustawy na j.polski, to dostosowujemy przekład do konwencji obowiązującej w j.polskim.
W Polsce konwencję dla polskich aktów normatywnych wyznaczają ‘Zasady techniki prawodawczej’, które określają reguły konstruowania aktów normatywnych przez legislatorów. Poniżej paragraf 16 Zasad techniki prawodawczej.
[Konstrukcja tytułu ustawy]
W tytule ustawy w oddzielnych wierszach zamieszcza się:
- oznaczenie rodzaju aktu;
- datę ustawy;
- ogólne określenie przedmiotu ustawy
Zasada jest więc taka, że datę w tytule polskiej ustawy umieszcza się przed określeniem jej przedmiotu, na przykład:
Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
W Niemczech natomiast obowiązuje inna konwencja. Datę w tytule niemieckiej ustawy umieszcza się po określeniu jej przedmiotu:
Gesetz gegen unlauteren Wettbewerb in der Fassung der Bekanntmachung vom 3. März 2010
Przekładając tytuł ustawy na j.polski lub j.niemiecki, tłumacz musi pamiętać o zmianie konwencji. Jak już wspomniałam wcześniej, w tytule ustawy należy uwzględnić konwencję języka docelowego. Przekład ma bowiem funkcjonować w świecie, w którym obowiązuje konwencja języka B.
Na zakończenie, tytułem ciekawostki, warto dodać, że w Niemczech tytuł ustawy może występować w trzech postaciach: pełnego tytułu, tytułu skróconego oraz skrótu. Pełna postać tytułu jest obligatoryjnym elementem tekstu każdej niemieckiej ustawy, skrócone tytuły tworzy się z myślą o powoływaniu danego aktu w innych aktach, zaś skróty – z myślą o powoływaniu danego aktu w bazach danych, piśmiennictwie prawniczym i w orzecznictwie sądowym.
……
Załącznik do Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 20.06.2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”
A. Malinowski, Błędy formalne w tekstach prawnych, Warszawa, 2020
B. Kwiatkowska, G.Wierczyński, (tłum.), Niemiecki podręcznik techniki prawodawczej, Gdańsk, 2016
L.Berezowski, Jak czytać, rozumieć i tłumaczyć dokumenty prawnicze i gospodarcze? Podręcznik dla tłumaczy języka angielskiego, Warszawa, 2018
Komentarze
Autorka bloga
RENATA ŚWIGOŃSKA
– prawnik i tłumacz przysięgły j. angielskiego i j. niemieckiego